Pro-ana is de naam voor een beweging van mensen die lijden onder een eetstoornis zoals anorexia nervosa. Hardcore Pro-ana refereert aan het promoten van anorexia nervosa als levensstijl. Aanhangers van Pro-ana bezoeken Pro-ana websites om tips om af te vallen te lezen en omdat ze merken dat ze niet de enigen zijn die zo denken als zijzelf. Vaak zijn ze zich niet bewust dat ze lijden onder een ernstige psychische ziekte.
Pro-ana is afkomstig van het Engelse “Professional Anorectic”. Dit waren de eerste pro-anasites. Sites met tips voor modellen en acteurs, en mensen wier carrière baat had bij een anorectisch uiterlijk. Dit kwam uit de tijd van de heroinechic-look rond 1990. Later toen pro-ana bekend werd ontstond er ook een nieuwe beweging voor mensen met boulimia onder de naam Pro-mia. Deze beweging vormde op de werkwijze van Pro-ana een eigen begrip.
Felle tegenstanders en de media hebben een zeer negatief beeld van Pro-ana en Pro-mia geschetst de laatste jaren. In Amerika en recentelijk in Frankrijk zijn Pro-ana-weblogs verboden. Ze worden door de providers van het internet gehaald om vervolgens in de underground weer op te duiken. Ook in Nederland probeert men deze weblogs te verbieden. Je zou namelijk een groot risico lopen om een eetstoornis te ontwikkelen als je je met Pro-ana inlaat. De realiteit ligt echter genuanceerder.
Het toegeven is de eerste stap om de eetstoornis, (je winst) los te laten. Zeker in het begin is dit niét wat je wilt. Het kenmerkende namelijk in de startperiode van anorexia of boulimia is dat je je er ´beter´ door voelt, ´sterker´, ‘gelukkiger’, meer ‘in control’.
Pro-ana weblogs vormen een ontmoetingsplaats voor mensen die nog in deze ontkenningsfase verkeren. Hier kunnen zij delen wat hen in het geheim bezig houdt. Een deel daarvan bestaat mogelijk uit het uitwisselen van tips en trucs, het ventileren van mislukkingen (ik heb tóch te veel gegeten), het kunnen klagen over je te dik voelen, het steun vinden als het afvallen niet gaat zoals je wilt. Of het zich spiegelen aan dunne mensen (thinspiration). Deze meisjes en ook jongens kunnen met dit soort verhalen in de regel niet terecht bij reguliere lotgenotensites. Die worden over het algemeen gecheckt en ontdaan van berichten over gewicht en afvallen, die het bemoedigen van elkaar in negatieve zin tegengaan. Verstandig gedacht in eerste instantie… Maar betekent dit dan niet dat je gewoonweg een deel van de ziekte negeert? Dat je mensen het recht ontneemt om zich over alle gradaties van hun ziekte te uiten?
Meisjes of jongens met anorexia of boulimia leven met een geheim, waarvoor niemand in eerste instantie begrip heeft. Want wie snapt waarom je jezelf als gezond mens uithongert? Je jezelf ‘beter voelt’ als je graatmager bent? Of jezelf nog steeds een vet varken vindt als iedereen ziet dat je fel over been bent? Wie zet ‘vrijwillig’ zijn of haar gezondheid op het spel en sleept de familie ook nog eens in dit drama mee? Daar loop je liever niet mee te koop. Begrijpelijk dus zo’n fenomeen. Maar ook niet geheel ongevaarlijk. Want iedereen op deze weblogs praat met de stem van de ziekte. En met jouw eigen stem, die ene in je hoofd, heb je het al moeilijk genoeg. Je zou dus kunnen zeggen dat de beïnvloeding door het terrorisme, de dreiging van deze eetstoornissten, vertwee-, drie-, vier-, tigvoudigd wordt. Dat is wel heel veel om tegenwicht aan te bieden als je al kwetsbaar bent.
Je ogen moeten uiteindelijk wel geopend worden, zodat je op een of ander moment doordrongen raakt van de risico’s en van de gevolgen. Zo kun je langzaam uit de ontkenningsfase komen en richting hulp bewegen. Je zou dus logischerwijze kunnen concluderen dat het vertoeven op Pro-ana-sites je niet meteen de goede kant op helpt.
Want wie beter kijkt, ziet dat Pro-ana-sites niet per se slecht hoeven te werken en wie nog beter kijkt, ziet ook dat zich binnen gezonde fora ongezonde gewoonten kunnen ontwikkelen. Zo zie je bijna een eetstoornis-lifestyle ontstaan op ‘gewone’ sites. Bezoekers die dag en nacht rondhangen op een forum en niet meer toekomen aan een normaal niet-digitaal leven. Lotgenoten die elkaar door dik en dun steunen, maar vergeten dat ze eerst voor zichzelf moeten zorgen. Jonge meiden die blijven hangen in een wereld die ‘eetstoornis’ heet en daar weer bestaansrecht uit ontlenen. Wat is ‘slechter’, vraag ik mij inmiddels wel eens af… Ik heb dus zeker niet de neiging om deze weblogs te veroordelen. Om te zeggen dat ze gevaarlijk zouden zijn. Al helemaal niet om ze te willen verbieden. Het is een normaal verschijnsel van psychisch zieke mensen in een ontkenningsfase om zo over hun problemen te (willen/mogen/kunnen) praten.
Echter aan de andere kant worden deze meiden en jongens wél gehoord, kunnen ze zich wél uiten en zijn ze minder alleen in hun gevecht. Ook op deze sites is er groei te bespeuren, juist omdat men in een veilige omgeving zich kan uiten. Omdat de ziekte en de nare kanten ervan niet worden genegeerd of weggepoetst. Nee, je probleem mag er zijn in de diepste kern van je ellende. En juist dat, kan helpend zijn en een duw geven richting inzicht en hulp.
Kortom, de hetze en hype rondom het fenomeen Pro-ana is volgens mij tot veel te grote hoogte gestegen. Het heeft een polariteit doen ontstaan tussen slechte sites en zogenaamde goede sites. Het vergt wat meer en dieper onderzoek voordat men onderbouwd kan zeggen, Pro-ana is slecht, alternatieven zijn goed.
Je kunt beter integreren. Proberen te doorgronden wat meisjes op deze websites zoeken en vinden. Kun je ze dat ook elders bieden? Of misschien daarna, als een volgende stap? Hoe maak je een brug tussen de ontkenningsfase en de eerste voorzichtige stap naar hulp?
Wat kunnen we leren van Pro-ana-sites? Dat er behoefte bestaat om vrijuit te praten over een ziekte, gewoon zoals het is. Niet mooier voordoen, niet wijzen met een vinger, niet straffen of dreigen, niet verzwijgen of verbloemen. Een eetstoornis geeft nou eenmaal geen mooi plaatje.
Helemaal voorkomen en verbieden kun je dit soort weblogs niet. Ze duiken toch weer op. Net nog ietsje stiekemer, misschien nog net wat extremer. Wat je echter wel zou kunnen/moeten doen, is begrip kweken voor de ziekte op andere manieren. Door er goede aandacht aan te besteden in de media. Door af te rekenen met de vooroordelen, de mythes die op deze ziekte rusten. Het gaat bijvoorbeeld niet alleen om anorexia, het gaat ook om boulimia of Binge Eating Disorder. Het taboe moet worden doorbroken.
Je zou meer gelegenheid moeten bieden op reguliere lotgenotensites om openlijk een mening te uiten, gevoelens te delen en deze vervolgens te begeleiden door er adequaat op te reageren. Dit soort weblogs zouden, achter de schermen, begeleid kunnen worden door bijvoorbeeld ervaringsdeskundigen die al in een andere fase zitten. Om op deze manier de twijfelaars te helpen inzicht te krijgen en wakker te worden.
Je zou ouders en omstanders van dit soort cliënten meer kennis moeten verschaffen over de ziekte, zodat ze de signalen eerder oppakken en begrip kunnen tonen voor deze fase van de ziekte zonder te veroordelen of af te wijzen, zonder meteen een gang naar de hulpverlening te forceren. Zonder al te veel druk uit te oefenen en gewoon eens te luisteren naar de belevingswereld van deze mensen. Hoe bizar, ziek, gek of achterlijk dat ook mag klinken. Te begrijpen wat er achter hun ideeën zit, wat er achter hun angsten verborgen ligt. Het gedrag zegt immers niets over de persoon. En de tips en trucs zeggen niets over de werkelijke behoefte die erachter schuil gaat.
